جواب پرسش های کتاب درسی علوم تجربی سال اول راهنمایی

فصل 1

فکر کنید صفحه 3
چه مشاهده هایی سبب شد تا دموکریت به ذره های سازنده مواد مختلف شکل های گوناگونی را نسبت دهد؟  

  دموکریت با مشاهده خواص ظاهری مواد از طریق مشاهده کردن، چشیدن ،‌لمس کردن و آثاری که برروی حواس او ایجاد می کرد، برای ذره های سازنده، مواد مختلف شکل های گوناگونی را در نظر گرفت. مثلاً هنگام چشیدن مواد ترش چون باعث سوزش زبان و لب ها می شد تصور می کرد به شکل لوزی هستند و لبه های تیز و برنده هستند و با مشاهده قطرات آب آن ها را کروی فرض می کرد.  

 

فکر کنید صفحه 4
اگر امکان پرسیدن پرسش های زیر از دالتون فراهم بود، شنیدن چه پاسخ هایی را انتظار داشتید؟

1 – آثار جرم همه اتم های آهن با هم مساوی است؟
بله ، اتم های سازنده یک عنصر کاملاً شبیه یکدیگر هستند بنابراین اتم های آهن همگی هم اندازه هستند و جرم آن ها با هم مساوی است.
2 – آیا می توان عنصرهای تازه ای را در آزمایشگاه ساخت؟
خیر، زیرا دالتون عقیده داشت اتم ها را می توان به وجود آورد و نمی توان از میان برد.

پس نمی توان اتمی را در آزمایشگاه ساخت.
3 – آیا می توان مس را به طلا تبدیل کرد؟
خیر، زیرا اتم هیچ عنصری نمی تواند به اتم عنصردیگری تبدیل شود  

فکر کنید :‌صفحه 7

امروزه، مس، گوگرد و اکسیژن را به عنوان عنصر می شناسیم. با این حال :
1 – آیا برداشت دالتون از مفهوم عنصر درست و کامل بوده است؟برداشت دالتون تا حدودی درست بوده است. دالتون عنصر را ماده ای می دانست که از یک نوع اتم ساخته شده است.

2 – شما عنصر را چه تعریف می کنید؟عنصر ماده ای است که ذره های سازنده ی آن اتم یا مولکول هایی هستند که از اتم های یکسان ساخته شده اند.  

فکر کنید صفحه 10
در هر عبارت به جای نقطه چین واژه ای مناسب قراردهید

کاهش یا افزایش – گرم کردن یا سرد کردن
با افزایش دما جنبش ذره های ماده افزایش می یابد
با گرم کردن یک مایع می توان آن را به بخار تبدیل کرد
آیا از دو عبارت بالا می توان نتیجه گرفت که : «جنبش ذره ها در حالت گازی بیشتر از حالت مایع است، بله  

فصل دوم

مشاهده کنید صفحه 13

1 – یک دما سنج معمولی را مورد مشاهده قرا ردهید. درباره طرز کار با آن بر اساس انبساط و انقباض با دوستان خود گفت و گو کنید.هنگامی که دماسنج را در کنار جسم گرم قرار می دهیم، مایع درون دما سنج بر اثر گرما منبسط شده و بالا می رود و اگر دماسنج را در کنار جسم سرد قرار می دهیم، مایع درون دما سنج بر اثر سرما منقبض شده و پائین می آید.
2 – چرا در مسیر مایع درون دماسنج پزشکی یک خمیدگی ایجاد کرده اند؟خمیدگی بالای مخزن جیوه سبب می شود که هنگام اندازه گیری دمای بدن بیمار جیوه مایع به مخزن برنگردد و پزشک فرصت کافی برای خواندن دمای دقیق را داشته باشد. البته قبل از هر بار استفاده دماسنج را به شدت تکان می دهند تا جیوه به مخزن باز گردد.  

یک پله بالاتر:
1 – برای جداکردن دو لیوان که در هم گیر کرده اند چه راهی پیشنهاد می کنید؟

داخل لیوان درونی مقداری آب سرد می ریزیم و لیوان بیرونی را داخل یک ظرف آب گرم قرار می دهیم لیوان درونی در اثر سرما منقبض می شود در حالیکه لیوان بیرونی در اثر گرما – منبسط می شود ، بنابراین براحتی از یکدیگر جدا می شوند.  

تفسیر کنید
1 – برای بازکردن در فلزی یک ظرف شیشه ای که بسیار سفت شده است آن را زیر آب داغ می گیرند؟ چرا؟

زیرا در فلزی بر اثر گرما سریع تر از ظرف شیشه ای منبسط می شود ، بنابراین در ظرف به راحتی باز می شود.
2 – یک گلوله مسی و یک صفحه ی آهنی که روی آن سوراخی دایره ای شکل به قطر گلوله وجود دارد در اختیار داریم. در دمای معمولی گلوله می تواند از سوراخ عبور کند . با توجه به نمودار بالا به این دو سؤال پاسخ دهید.
الف) اگر گلوله مسی و صفحه آهنی را تا دمای نسبتاً زیادی گرم کنیم آیا گلوله باز هم از سوراخ رد می شود؟ چرا؟خیر، زیرا گلوله ی مسی در اثر گرما بیشتر از صحفه ی آهنی منبسط می شود. در نتیجه حجم گلوله ی مسی از صفحه آهنی بیشتر افزایش می یابد و گلوله از سوراخ رد نمی شود.

ب ) اگر گلوله از آهن و صفحه از مس باشد چه وضعی پیش می آید؟گلوله ی آهنی از صفحه ی مسی به راحتی عبور می کند زیرا صفحه بیشتر از گلوله منبسط می شود

فصل سوم

فکر کنید
عوامل مؤثر بر سرعت تبخیر را برشمارید و علت تأثیر هر عامل را با توجه به طبیعت ذره ای ماده و ویژگی های آن (نظریه مولکولی) توضیح دهید.

1 – گرم کردن :
وقتی به یک مایع گرما می دهیم جنبش مولکول ها زیادتر می شود. به یکدیگر برخورد کرده فاصله بین آنها بیشتر می شود. در نتیجه نیروی ربایش کمتر شده و سریعتر به هوا پرتاب می شوند.
– سطح مایع:
هر چه مساحت سطح مایع بیشتر باشد مولکول ها فرصت بیشتری برای آزاد شدن از سطح مایع پیدا می کنند بنابراین زودتر تبخیر می شوند.

3 – وزش باد :
وزش باد سبب می شود مولکول هایی که در سطح مایع قرار دارند سریعتر از مایع جدا شده و وارد هوا شوند.

4 – نوع مایع :
هر چه نیروی ربایش بین مولکول های مایع بیشتر باشد سرعت تبخیر کمتر است.

5 – ناخالصی :
هر چه ناخالصی بیشتر باشد مایع غلیظ تر شده نیروی ربایش بین مولکول ها زیادتر می شود، فاصله بین مولکول ها کمتر می شود و سرعت تبخیر کاهش می یابد.

6 – رطوبت :
هر چه رطوبت هوا بیشتر باشد تعداد مولکول هایی که از سطح مایع جدا می شوند با تعداد مولکول هایی که به مایع باز می گردند تقریباً مساوی می شود و در نتیجه تبخیر کاهش می یابد.  

  فکر کنید

چرا در محیط های مرطوب مثل حمام، لباس های خیس دیرتر خشک می شوند؟

محیط هایی مانند حمام از بخار آب اشباع شده است بطوریکه گاهی اوقات سرعت بخار با سرعت میعان برابر شده و تبخیر صورت نمی گیرد.

آیا می توانید پاسخ این پرسش را به طور کلی به عنوان یکی دیگر از عوامل مؤثر بر سرعت تبخیر بیان کنید؟بله ، هر چه رطوبت بیشتر باشد، سرعت تبخیر کاهش می یابد  

فکر کنید
بارش باران چه ارتباطی با میعان بخار آب دارد؟

بخار آب بر اثر سرما در ارتفاعات متراکم شده به قطرات آب تبدیل می شود یعنی عمل میعان صورت گرفته است.  

اطلاعات جمع آوری کنید
نوشیدن مداوم آب مقطر – یعنی آبی که هیچگونه مواد معدنی ندارند – برای سلامتی زیان آور است. چرا؟

در آب های نوشیدنی معمولی ترکیبات مختلف از جمله آهن، کلسیم و فلوئوروجود دارد که تا حدودی نیاز قسمت های مختلف بدن از جمله استخوان ها،‌خون ،‌دندان و غیره را برطرف می کند. چون آب مقطر مواد معدنی ندارد با مصرف مداوم آن بدن دچار کمبود این مواد می شود.  

فکر کنید
اگر در یک ظرف شیشه ای دربسته تعدادی قرص نفتالین بیندازیم، پس از مدتی چند بلور بسیار ریز نفتالین روی دیواره ی ظرف و اطراف در آن مشاهده می شود. علت چیست؟

قرص های نفتالین ابتدا به حالت بخار در می آیند (تصعید) در اثر تماس با فضای بالای ظرف ، سرد شده و دوباره به بلورهای ریز نفتالین تبدیل می شوند (چگالش)
فکر کنید
1 – چرا وقتی از استخر بیرون می آیید بدن شما احساس سرما می کند؟
زیرا آب موجود بر روی سطح بدن برای تبخیر شدن نیاز به گرما دارد و این گرما را از بدن ما دریافت می کند، بنابراین احساس سرما می کنیم.  

فصل چهارم

فکر کنید
هوای پاک و تمیز ، بطور عمده مخلوطی از گازهای اکسیژن ، نیتروژن، کربن دی اکسید،‌آرگون و مقداری بخار آب است.
1- این هوا چه نوع مخلوطی است، همگن یا ناهمگن ؟ چرا؟ مخلوط همگن . چون گازهای تشکیل دهنده هوا به طور یکنواخت در همه جا پخش شده اند و نمی توان آن ها را به آسانی از هم تشخیص داد.

2 – اطلاعات جمع آوری کنید:
1 – آلیاژ طلا را چگونه تهیه می کنند؟ باتوجه به عیار طلا، طلا را با مقدار معینی نقره و مس حرارت داده و با یکدیگر مخلوط می کنند.

2 – چگونه طلای واقعی را از بدل تشخیص می دهند؟ باتوجه به مشخصات ظاهری و یا از سنگ محک و تیزاب استفاده می کنند. برای تشخیص جسم مورد نظر را روی سنگ محک می کشند تا اثری بر روی سنگ باقی گذارد. سپس از محلول تیزاب مقداری بر روی آن می ریزند. اگر طلا، غیرواقعی باشد، اثر آن بر روی سنگ کاملاً محو می شود ولی اگر طلا واقعی باشد اثر زرد رنگ روشنی برجای می گذارد.

فکر کنید
1 – با توجه به جدول ص 39 کدام حل شونده بیشتر در آب می شود. آهک یا گچ؟ گچ ، در مقدار مساوی آب (100 میلی لیتر) تعداد بیشتری گچ حل می شود.

2 – یک لیتر محلول سیرشده ی کدام ماده سنگین تر است. شکر یا نمک ؟ محلول سیرشده شکر، از حل شدن 205 گرم شکر در 100 میلی لیتر آب بدست می آید. در حالی که محلول سیرشده نمک حاصل حل شدن 38 گرم نمک در 100 میلی لیتر آب است. اگر مقدار آب در هر مورد یک لیتر باشد، محلول سیرشده شکر در آب از محلول سیرشده نمک در آب سنگین تر است.

فکر کنید :
ماهی ها در آب های سرد اکسیژن بیشتری در اختیار دارند یا در آب های گرم ؟ چرا؟در آب های سرد زیرا میزان حل شدن گاز در آب سرد بیشتر از آب های گرم است.

فکر کنید
1 – باتوجه به جدول زیر آیا می توانید دو راه برای جدا کردن براده آهن از خاک اره از مخلوط آن ها با یکدیگر پیشنهاد کنید؟ توضیح دهید

آهن ربا را به مخلوط (آهن – خاک اره) نزدیک می کنیم براده های آهن جذب آهن ربا شده و از ظرف خارج می گردد و خاک اره در ته ظرف باقی می ماند.
2- مخلوط براده آهن و خاک اره را داخل آب می ریزیم ، براده آهن سنگین تر از آب است بنابراین در ته ظرف ته نشین می شود، و خاک اره بر روی سطح آب شناور می ماند. با سرریز کردن می توان اجزاء این دو مخلوط را از یکدیگر جدا کرد.
فکر کنید
اگر مقداری روغن مایع را درون یک لیوان آب بریزید، پس از مدتی روغن از آب جدا می شود و روی آب قرار می گیرد. چرا؟
در این حالت برای جداکردن روغن از آب چه روشی پیشنهاد می کنید. چون روغن درآب حل نمی شود و سبک تر از آب است بر روی سطح آب جمع می شود.
1 – روش سرریز کردن
2 – از ظرف صابون های مایع استفاده می کنیم. بعد از ریختن آب و روغن داخل ظرف آن را وارونه می کنیم. بعد از اینکه روغن روی سطح مایع قرار گرفت درب را فشار می دهیم چون آب باقی می ماند.
3 – از کیسه فریزی استفاده می کنیم. مخلوط را در داخل آن می ریزیم، کیسه را به صورت مخروط در آورده، سوراخ بسیار ریزی در پائین مخروط ایجاد می کنیم. مثل حالت قبل آب و روغن جدا می شود.  سنگین تر از روغن است خارج شده روغن در ظرف

فصل پنجم

فکر کنید .
کدام صورت از انرژی در زندگی ما بیشترین استفاده را دارد؟

انرژی الکتریکی بیشترین استفاده را دارد. زیرا این انرژی به آسانی به صورت های دیگر تبدیل می شود و دسترسی به آن آسانتر از انرژی های دیگر است.  

جدول زیر را تکمیل کنید.

فکر کنید

لامپ و بخاری برقی از نظر تبدیل انرژی با هم چه شباهتهایی دارند؟ چه تفاوتی دارند؟

شباهت :
در هر دو انرژی الکتریکی به انرژی گرمایی و نورانی تبدیل می شود

تفاوت :
‌در بخاری برقی انرژی گرمایی مورد استفاده قرار می گیرد و انرژی نورانی تولید شده به هدر می رود و در لامپ انرژی نورانی تولید شده مورد استفاده قرار می گیرد و انرژی گرمایی به هدر می رود.  

فکر کنید
چرا یک آونگ در حال نوسان پس از مدتی از حرکت باز می ایستد؟

در هنگام نوسان مقداری از انرژی آونگ به مولکول های هوا منتقل می شود، و آن ها را به حرکت درمی آورد. بعد از چند بار نوسان تمام انرژی آونگ به مولکول های هوا منتقل می شود، و آونگ از حرکت می ایستد.

فصل ششم

فکر کنید
به نظر شما نیروی اصطکاک در انجام کارها و زندگی ما مفید است یا مضر؟

نیروی اصطکاک هم مفید است هم مضر.
مفید در هنگام ترمز کردن ، راه رفتن.
مضر هنگام حرکت قطعات ماشین که باعث گرم شدن قطعات شده و مقداری انرژی به هدر می رود.  

اطلاعات جمع آوری کنید:
حتماً تا به حال در یخچال را بارها باز و بسته کرده اید. یک بار دیگر این کار را انجام دهید. اما این بار هنگام بازکردن در یخچال نیرویی را که با دست برای بازکردن به آن وارد می کنید، به آرامی و آهستگی افزایش دهید چه تفاوتی بین بازشدن در یخچال و در یک کمد مشاهده می کنید. موقع بستن در یخچال نیز به آرامی آن را به بدنه یخچال نزدیک کنید. خواهید دید که یخچال از فاصله ی نزدیک در خود را جذب می کند.
1 – به نظر شما چه نیرویی به این صورت بر باز و بسته شدن در یخچال اثر می گذارد؟
2 – چه تدبیری برای ایجاد این نیرو بکار رفته است؟
3 – چرا در یخچال را اینگونه ساخته اید؟
4 – آیا موارد دیگر برای استفاده از آهن ربا می شناسید؟

1 – نوار لاستیکی در یخچال دارای آهن رباست نیروی مغناطیسی درب یخچال را به طرف خود می کشد. به همین دلیل برای بازکردن در یخچال به نیروی بیشتری نیاز داریم.
2 – نیروی مغناطیسی آهن ربا، در را به طرف یخچال می کشد
3 – برای این کار ، نوارهای آهن را در لاستیک اطراف در یخچال کار گذاشتند تا در یخچال محکم تر بسته شود.
4- برای اینکه هوای گرم به داخل یخچال نفوذ نکند و از خروج هوای سرد جلوگیری شود.
5 – از آهن ربا وسایل گوناگون مانند بلندگو، گوشی تلفن و قطب نما ساخته می شود.  

فکر کنید
جدول زیر را کامل کنید :

فکر کنید

چگونه می توانیم با یک ترازوی آشپزخانه، جرم یک جسم کوچک مثل فندق را اندازه بگیریم.
ترازوی آشپزخانه برای این اندازه گیری زیاد دقیق نیست. بنابراین برای اندازه گیری جرم یک فندق، تعداد مشخصی فندق ( مثلاً 10 عدد) را با هم در درون ترازو گذاشته و جرم همه ی آن ها را به دست می آوریم. سپس عدد به دست آمده را بر تعداد آن ها (عدد 10) تقسیم می کنیم، جرم تقریبی یک دانه فندق به دست می آید.  

فصل هفتم

اطلاعات جمع آوری کنید
درباره واحدهایی که در قدیم برای اندازه گیری طول بکار برده می شده است اطلاعاتی جمع آوری کنید و آنها را در دفتر علوم خود یادداشت کنید.

بحث کنید . درباره مفهوم سرعت با دوستان خود گفت و گو کنید. سعی کنید تعریفی برای سرعت ارایه نمایید. در این تعریف از واژه های مسافت و زمان استفاده کنید.
مسافتی که یک متحرک در واحد زمان یعنی در یک ثانیه می پیماید یا به عبارت دیگر مسافت طی شده در واحد زمان را سرعت می گویند. واحد اندازه گیری سرعت، متر بر ثانیه یا کیلومتر بر سرعت است.  

محاسبه کنید
دونده ای در مدت 5/1 دقیقه، مسیر 54 متری مسابقه را می پیماید. سرعت این دونده چقدر است؟

هر دقیقه 60 ثانیه است پس : دونده در هر ثانیه مسافت 6 متر را طی می کند.
1/5 60 = 90 ثانیه
540 9 = 6 متر بر ثانیه  

فکر کنید
می دانید اگر موتور اتومبیل در حال حرکت را در یک جاده ی بدون شیب خاموش کنید، پس از مدتی بدون اینکه ترمز بگیرید اتومبیل می ایستد. به نظر شما در طی این زمان ، حرکت اتومبیل شتابدار است یا بدون شتاب ؟ چه عاملی سرانجام اتومبیل را متوقف می کند؟

حرکت اتومبیل شتابدار کاهنده است . زیرا سرعت آن در حال کاهش است. نیروی اصطکاک باعث توقف اتومبیل می شود

فصل هشتم

اطلاعات جمع آوری کنید
1 – وقتی گفته می شود هوا آلودگی دارد منظورچیست؟

هوای اطراف زمین مخلوطی از چند گاز است هر گونه ماده ی اضافی که به غیر از این

گازها وارد هوا می شود و خواص فیزیکی، شیمیایی، زیستی آن را تغییر دهد. آلودگی هوا نامیده می شود. مانند آلودگی های ناشی از صنعت (مونوکسید کربن – دوده – سرب) آلودگی های ناشی از کشاورزی سم های ضدآفت، گرده های گل)  

آیا ممکن است در هوا مواد جامده هم وجود داشته باشد؟ در کجا مقدار آن کم و در کجا زیاد است؟

بله ، در هوای بالای جنگل ها،‌گرده گیاهان و هاگ قارچ ها بیشتر است.
در مناطق آتشفشانی در خاکستر آتشفشانی، در مراکز صنعتی و شهرهای پرجمعیت در دوره، سرب، جیوه و ... » بیشتر مشاهده می شود.  

تفسیر کنید.